Standpuntwijziging

Zolang mensen over een actueel vraagstuk nog geen standpunt hebben ingenomen, zullen zij er weinig moeite mee hebben om die situatie te veranderen. Die standpuntbepaling is dan eigenlijk een fluitje van een cent. Mensen hebben nu eenmaal de neiging zeer snel met een mening over een bepaald vraagstuk klaar te staan. Dus zonder zich ook maar in de verste verte te verdiepen in de achtergrond van het betreffende vraagstuk. Het feit dat men zich een mening over een bepaald vraagstuk vormt, is op zich niet verkeerd. De moeilijkheid hierbij is echter dat men daarna vaak slechts met grote moeite van standpunt kan veranderen. Vooral wanneer dat standpunt luid en duidelijk door de betreffende persoon is uitgesproken. Hoe duidelijker dat standpunt naar voren is gebracht en hoe luider het stemniveau is geweest, hoe moeilijker het vaak voor die persoon is om op zijn eenmaal ingenomen standpunt terug te komen.

In de politiek staan mensen die hun standpunt met teveel bravoure naar voren brengen, bekend als "roepers". Deze mensen etaleren niet de bedachtzaamheid die nodig is voor het innemen en naar voren brengen van een evenwichtig standpunt. Aan deze mensen, deze "roepers", zou men geen óf slechts zeer weinig aandacht hoeven schenken, ware het niet dat hun standpunt, of hun standpunten, zoveel invloed hebben. Zoveel invloed op die mensen welke de neiging hebben zich zeer slecht op de hoogte te stellen. Slecht op de hoogte te stellen van de "mitsen en de maren" van de vraagstukken waarover zij hun mening verkondigen. Maar ook bij die mensen geldt: wanneer zij zich eenmaal een bepaald standpunt hebben aangemeten, zij dat standpunt niet gauw weer zullen gaan wijzigen. Men kán dat wel, maar men dóet dat dan niet gauw! Want als men al te gauw een eenmaal ingenomen standpunt zou gaan wijzigen, zou dat van een grote mate van ondoordachtzaamheid getuigen. En van ondoordachtzaamheid worden mensen nu eenmaal niet graag beticht.

In het Engelse taalgebied staan de "roepers" ondermeer bekend als "power shouters". Juist die mensen die gewend zijn om vraagstukken op een weldoordachte wijze naar voren te brengen, kunnen aan de grond genageld staan door de eenzijdige eenvoud van de door "de roepers" geponeerde stellingen. Voor die roepers, die "power shouters", is er maar één enkele kijk op het vraagstuk mogelijk en dat is de hunne. En daarmee verstikken zij het debat. "Want wat valt daar nou toch tegen in te brengen", zullen hun toehoorders gaan denken. De discussie wordt door de "power shouter", door die oversimplificatie, in feite overstemd. En de eigen goed doordachte standpunten zullen bij die "power shouter" niet lijken te landen. Iedere nuance in de discussie raakt dan van tafel. En de aanhoorders zullen geneigd zijn zich in te gaan houden. En dus om de "shouters" niet van repliek te dienen, of in ieder geval niet van adequate repliek te dienen. Zij zullen door de oneliners van "de shouters" worden overruled. Een normale discussie wordt dan door de eenvoud van de uitspraken van "de shouters" onmogelijk gemaakt. Maar bij de toehoorders die zich eveneens in deze schijnbaar zo klare taal plegen uit te drukken, zal dit wel wortel schieten. "Zie je nu wel", zullen zij dan geneigd zijn te denken, "zo is het precies!"

Maar zo eenvoudig ligt het natuurlijk niet. Doorgaans hebben niet de "power shouters" gelijk, maar wel de mensen met een veel meer overwogen mening. In de politiek komen regelmatig "power shouters" naar voren. In het buitenland ja, maar ook in ons eigen landje. Sommige van die "shouters" kunnen jarenlang het normale politieke proces verstoren met hun eenzijdige bijdrage aan de discussie. De kiezers die zich aan de hand van de uitspraken van de politici een mening willen gaan vormen, kunnen door de uitspraken van de "shouters" erg worden beïnvloed. Vooral die kiezers welke zich van tevoren geen ordentelijke mening over de betreffende zaak hebben aangemeten.

Het grote probleem hierbij is dat mensen sterk de neiging hebben om vast te houden aan het eerste standpunt dat zij hebben ingenomen. Die mensen die hun daarna de betrekkelijkheid van hun eerst ingenomen standpunt willen laten inzien, zullen daar vrijwel nooit in slagen. Hoe overtuigend hun redeneringen ook zijn. De starheid in het denken van deze mensen is daarvoor dan een te grote sta-in-de-weg.

De neiging om sterk vast te houden aan het eerste standpunt wat men heeft ingenomen, doet zich ook bij heel andere situaties voor. Stel dat er zich een vervelende situatie heeft voorgedaan. Een situatie waarvan men zelf de dupe is geworden en waarover men na ampele overwegingen tot de slotsom is gekomen dat men daar toch eigenlijk een klacht over zou moeten gaan indienen. Als men dat dan vervolgens ook werkelijk doet, zou het goed kunnen gaan zijn dat men dan totaal niet wordt geloofd. De situatie zoals die door u wordt voorgespiegeld wordt dan blijkbaar heel anders geïnterpreteerd. En het indienen van een klacht over de betreffende situatie wordt dan totaal niet au serieux genomen. Hoe vervelend de situatie ook was; hoe oprecht men er over heeft bericht en hoe uitvoerig men die situatie ook naar voren heeft gebracht.

"Hoe kan dat?", is men dan geneigd te denken. "Hoe kan het toch dat men u niet geloofd? En dat u zelfs geen fatsoenlijk antwoord op uw ingediende klacht ontvangt". De oorzaak daarvan zou er dan wel eens heel goed in gelegen kunnen zijn dat de tegenparetij "nattigheid heeft gevoeld". En dat deze daarom direct ook een klacht is gaan indienen. Nog eerder dan u dat heeft gedaan! De tegenpartij is u dan op heel slinkse wijze voor geweest. En u zal dan vervolgens degene zijn die niet meer wordt geloofd. Niet omdat uw uiteenzetting van het gebeuren niet overtuigend genoeg is geweest, maar simpel doordat u uw klacht niet als eerste had ingediend.

Na het indienen van die klacht is men zich daarover dan vanzelfsprekend een mening gaan vormen. En die mening, dat standpunt, zal men dan later vrijwel nooit meer gaan wijzigen. Want als men dat wel zou doen, zou dat van een grote ondoordachtzaamheid kunnen gaan getuigen. Zoals wij bij het voorbeeld van de "power shouters" ook al zagen. Dit alles betekent dat men ervoor moet zorgen dat men altijd als eerste gaat klagen. Tenminste als men voor een bepaalde vervelende situatie gehoor wil gaan vinden. Maar daarvoor moet u dan wel over een psychologische barrière heen gaan stappen. Een barrière die u mogelijk in uw opvoeding heeft meegekregen. Namelijk door het goed bedoelde advies om in het leven niet over van alles en nog wat te gaan klagen.

In de politiek ziet men dat juist die mensen die gemakkelijk over andere mensen klagen, of die er geen enkele moeite mee hebben om andere mensen te beschimpen, hoog kunnen scoren in de kiezersgunst. Het vernederen van individuen, van mede-politici en van bepaalde groepen van mensen, legt de betreffende kandidaten beslist geen windeieren. Zij trekken er veel kiezers mee naar zich toe. Al hoe misselijkmakend dat voor anderen ook overkomt. Ze kunnen er zelfs hele massa's mensen mee achter zich zien te krijgen. Vooral als die klagende mensen hun onbuigzame standpunt met veel bravoure, luid en duidelijk naar voren brengen. Dergelijke "power shouters" kunnen daarmee dictatoriale macht naar zich toe gaan trekken. Als zij het voorelkaar krijgen dat zij met hun wijze van optreden tijdens verkiezingen (in een democratie) de meeste stemmen naar zich toe trekken, neemt hun invloed op de mensen zelfs gevaarlijke vormen aan.