Sinterklaas (het ontstaan van het personage)

Bij het aankleden van een willekeurig persoon tot het personage van Sinterklaas werd het duidelijk. Iets wat anderen mogelijk al lang duidelijk was geworden! Namelijk het feit dat met Sinterklaas een priester wordt uitgebeeld. Een priester zoals die vanouds in veel geloven functioneert als een medium tussen een vermeende god en de mensen. Een priester is meestal een man, maar het zou in principe ook wel een vrouw kunnen zijn. Een vrouwelijke priester wordt dan meestal priesteres genoemd. Wanneer er in het verleden in de geloven echter sprake was van de aanwezigheid van een vrouwelijke priester, kreeg deze doorgaans wel een negatieve rol toegedeeld. Zo negatief zelfs dat de beeltenis van een priesteres associaties met zich meebracht met het personage van een heks. Een vrouw dus die begiftigd is met demonische krachten. Krachten derhalve die worden aangewend om onheil aan de mensen te berokkenen. Een heks zou via haar rituelen ook magische krachten kunnen oproepen. Dit gegeven komt weer overeen met de vermogens die vanouds aan priesters werden toebedacht. Priesteressen worden in de oudheid niet beschouwd als medium tussen de mensen en hun god, maar juist als medium tussen de mensen en de geesten van de doden. Vooral in Egyptische en Griekse dynastieën hebben vrouwelijke priesters die bedenkelijke rol.

Door de jaren heen worden door priesters allerlei ceremoniën uitgevoerd. Handelingen dus die bij de toeschouwers de gedachte deed opkomen dat de priesters contact hadden met bepaalde opperwezens, of goden. Het feit dat die gedachte, ofwel die indruk bij de aanwezige mensen ontstond, was ook niet zo vreemd, omdat de priesters opzettelijk met hun ceremoniën die indruk bij de mensen achterlieten. De betreffende ceremoniën zullen veel weg hebben gehad van wat wij tegenwoordig als goochelkunst, of als illusionisme betitelen. Op de moderne mens maken dit soort voorstellingen een ietwat kinderlijke indruk, maar in het verleden zal dat heel anders zijn geweest. Dat komt met name ook door de setting waarin die voorstellingen werden uigevoerd. Onder begeleiding van de hogepriester werden deze voorstellingen namelijk vaak vertoond in een voor die tijd zeer indrukwekkend en rijk versierd bouwwerk. Een bouwwerk wat tegenwoordig tempel wordt genoemd. In die tempel, zo dacht men in het verleden, woonde van tijd tot tijd de betreffende 'godheid', die men aanbad. De priesters die de mensen daar met hun godheid in contact konden brengen, stonden dan ook in hoog aanzien bij die mensen. De priester kon tijdens de ceremoniën goed van de andere mensen worden onderscheiden, want zij droegen tijdens die aangelegenheden zeer opzichtelijke kledij. Namelijk de zogenaamde priesterkledij. Er ging van al deze klerikale vertoningen vanzelfsprekend een bijna betoverende beïnvloeding uit op de erbij aanwezige massa. De priesters maakten daarenboven ook gebruik van vele van de kunsten die men als magie pleegde te betitelen, maar die in feite niet meer waren dan goochelkunst en/of vermeende paranormale beïnvloeding van de werkelijkheid.

Het personage waarmee Sinterklaas als goedheiligman en kindervriend wordt uitgebeeld lijkt in zijn aankleding en verschijningsvorm als twee druppels water op het personage waarmee een priester in veel van de grote 'geloven' wordt uitgebeeld. Een personage dus wat als doelstelling heeft om de bezoekers van de kerk, of de tempel, te imponeren met zijn verschijningsvorm. Het feit dat de persoon die het personage van Sinterklaas uitbeeldt, niet alleen zeer imponerend is aangekleed, maar die ook door zijn wijze van optreden de aanwezigen moeiteloos voor zich weet te winnen, vergroot nog eens de betovering die van hem uitgaat.

Binnen het roomskatholieke geloof heeft de kerkelijke voorganger in zijn rol van priester nog steeds een zeer belangrijke rol bij het aanleren van de devotie. Heel anders dan in de protestante geloofovertuigingen speelt het uiterlijk vertoon bij de roomskatholieke kerkdiensten een belangrijke rol. Ook in de bouw van de kerk en bij de inrichting van de kerk komt het grote belang naar voren dat men hecht aan het uiterlijk vertoon. Maar wat in de roomskatholieke kerk bij het overbrengen van het geloof als een serieuze zaak is bedoeld, is het dat duidelijk beslist niet bij het aan de kinderen overbrengen van het geloof in de goedheiligman, die als 'Sinterklaas' bekend staat. Bij het opgroeien van de kinderen is het, in grote tegenstelling tot bij al de verschillende 'geloven' in een goddelijke macht, duidelijk wel de bedoeling dat zij zo langzamerhand hun geloof in het personage van Sinterklaas kwijtraken. Voor het geloof in een imaginair goddelijk wezen is het voor de mensen echter wel contraproductief dat zij ooit als kind hun geloof in het personage van Sinterklaas hebben moeten loslaten. Voor het overbrengen van een religieus besef onder de mensen is dat dus niet bijster slim. In de landen waarin het geloof in een hogere macht al jarenlang erg achteruit gaat, speelt juist het kinderfeest van Sinterklaas een prominente rol. Het lijkt dan ook wel erg voor de hand liggend te zijn dat het loslaten van het geloof in het personage van Sinterklaas, ook een belangrijke factor is bij het versneld loslaten van het geloof in een imaginaire hogere macht.

Bij mensen met een psychische ziekte kan men bemerken hoezeer de door hen geuite waandenkbeelden te maken hebben met de religieuze overtuiging, waarmee zij in het verleden geconfronteerd zijn geraakt. Door de afnemende rol van 'de geloven' in onze samenleving, zullen de imaginaties die op een religieuze opvoeding zijn geënt, dan ook zo langzamerhand verdwijnen. En ofschoon dat voor sommige mensen wel een vervelende zaak is, lijkt dat voor de algemene geestelijke gezondheid van de mensen juist wel een goede zaak te zijn. Hoewel hun psychische storing zich dan mogelijkerwijs weer op heel andere wijze zou kunnen gaan uiten.

In de zestiende eeuw probeerden Nederlandse calvinisten het sinterklaasfeest af te schaffen. Het zou teveel elementen bevatten die aan de vermeende heidense rituelen deden denken, die binnen het roomskatholieke geloof werden uitgevoerd. Die pogingen slaagden echter niet. Het sinterklaasfeest was ontzettend populair, ook onder de protestantse bevolking. Maar de wijdverbreid aanwezige personificatie van Sinterklaas, in het begin van de eerste wintermaand, deed wel bij steeds meer mensen de ogen openen ten aanzien van de begoocheling die ermee over de mensen werd uitgestort. In Amerika speelt het sinterklaasfeest nauwelijks een rol van betekenis. Maar daarentegen wel het feest van 'Santa Claus', dat wil zeggen het feest van de Kerstman, met de naam Santa Claus. Het personage van de Santa Claus is echter, ook voor kinderen, zo evident een verzinsel, dat dit vrijwel geen verstorende invloed heeft op het geloof in een almachtige God. Zoals dat in Nederland en België, met het personage van Sinterklaas, wel het geval lijkt te zijn. Het is in ieder geval wel opvallend dat het geloof in een hypothetische God in Amerika nog steeds een zeer prominente rol speelt in heel het kerkelijk en maatschappelijk gebeuren. Met alle goede kanten van dien, maar ook beslist met alle slechte kanten van dien. Het lijkt er dan ook op dat wij hier in de lage landen van Europa, ten aanzien van de secularisatie, veel te danken hebben aan onze beleving van het sinterklaasfeest.

POST SCRIPTUM: Voor informatie over het Sinterklaasfeest klikt men op deze link.

Klik hier voor het huren van sinterklaaskleding in Bolsward.