Chimerisme bij dieren en bij mensen

Een chimaera is voorzien van genetische eigenschappen van verschillende soorten, rassen of geslachten. Als mensen of dieren zowel cellen met XX als cellen met XY geslachtschromosomen hebben, betreft het mensen die zijn ontstaan door versmelting tussen een mannelijke en een vrouwelijke vrucht. Dergelijke mensen hebben de afwijking chimaera. Dit is een afwijking die bij mensen uiterst zelden voorkomt. Als niet de geslachtcellen zijn versmolten, zoals in het hiervoor vermelde geval, maar een deel van de lichaamscellen, kan dat tot de meest vreemde zichtbare afwijkingen leiden. Bijvoorbeeld tot een kat die half wit en half zwart is.

Bij een bepaald experiment werd er op donderdag 23 december 2010 bij muizen eens opzettelijk een chimaera gecreëerd. De hieruit voortgekomen 'tussenmuis' werd gemaakt door een tiental stamcellen van de eerste mannelijke muis samen te voegen met evenzoveel cellen van een vrouwelijk embryo. Hieruit ontstond een vrouwtjesmuis die voor de helft bestaat uit normale vrouwelijke cellen en voor de andere helft uit cellen van de eerste mannelijke muis. Zo'n chimere vrouwtjesmuis produceert eicellen met een correcte inprenting. En vaak ook met de genen van die eerste vader.

Bij mensen komt een chimaera een stuk minder vaak voor dan bij honden, muizen en katten. Hoe dat komt? Nou, eigenlijk is dat heel simpel. Om een chimera te krijgen moet men een twee-eiige eenling hebben die versmelt. Er moeten dus niet alleen twee eitjes rijpen én bevrucht worden, maar ook nog tegelijkertijd. De cellen moeten in het zelfde rijpingsstadium zijn en ze moeten samen in elkaars buurt aanwezig zijn en bij dezelfde eierstok tot rijping komen. Bij mensen gebeurt dit niet vaak, omdat wij mensen meestal maar één kind tegelijk krijgen en er dus maar één eitje rijpt. Twee-eiige tweelingen komen wel redelijk veel voor, maar dan rijpt er over het algemeen op iedere eierstok één eitje, waardoor de kans erg klein is dat die tegelijk bevrucht worden én op tijd bij elkaar zijn voor versmelting. Meestal zie je het bij mensen helemaal niet, want er worden zelden zwarte en witte kinderen verwekt door dezelfde ouders. Toch is het soms te zien, als de ene vrucht blauwe ogen heeft en de andere bijvoorbeeld bruine (en dan moet het ook nog zo zijn dat het ene oog toevallig afstamt van het ene embryo, en het andere oog van het andere embryo).

'Chimaera' is een algemene aanduiding geworden voor wezens die zijn opgebouwd uit verschillende diersoorten, inclusief de mens. Chimerisme of chimaera is dus het gegeven dat er binnen één individu twee verschillende sets DNA zijn aan te treffen. Door middel van onderzoek zal men dan cellen met verschillende genetische achtergrond in één individu kunnen aantreffen. Een chimeer kan alleen voortkomen uit een twee-eiige tweeling.

Een voorbeeld van hetgeen mensen zoal met deze afwijking kunnen beleven, is het geval wat een zekere Lydia Fairchild meemaakte (een Amerikaanse vrouw). Deze vrouw was zwanger van haar derde kind toen zij en haar man, Jamie Townsend, de vader van hun kinderen, uit elkaar gingen. Toen zij in 2002 een uitkering aanvroeg, werd haar gevraagd een DNA-test te ondergaan om aan te tonen dat de heer Townsend de vader was van de eerste twee kinderen. Uit het resultaat van de test bleek dat hij wel de vader was, maar zij niet de moeder. Dit resulteerde in een aanklacht wegens uitkeringsfraude. Direct na de geboorte van het derde kind werden op last van een rechter van haar en van de baby bloedmonsters genomen in aanwezigheid van een getuige. Uit de testresultaten bleek dat zij óók niet de moeder was van het derde kind. Uiteindelijk, na een soortgelijk geval, bleek dat Fairchild een chimaera was en dat er in de cellen (van een cervixuitstrijkje van haar) DNA werd aangetroffen dat wel overeenkwam met het DNA van haar kinderen.